Monetaristlərə görə, iqtisadiyyatda qeyri-sabitliyin tək səbəbi, pul təklifindəki nizamsız dalğalanmalardır. Nəzəriyyənin banisi 1976-cı ildə Nobel mükafatına layiq görülmüş Milton Friedmandır. 1976-cı ildə nəşr etdiyi “Pulun miqdarı teoremi üzərində çalışmalar” adlı əsəri ilə nəzəriyyənin əsasını qoymuşdur.
Monetaristlərin fikrincə, dövlət vergi ödəyiciləri ilə artan xərcləri maliyyələşdirərkən, dövlət xərclərinin milli gəlirə olan geniş təsirləri adətən minimal olacaq, çünki əlavə vergi gəlirləri iqtisadiyyatın xərclərinin təsirini qismən aradan qaldıracaq. Monetaristlər də, ictimai xərclərin artması Mərkəzi Bank tərəfindən borclanma yolu ilə (yəni pul genişləndirilməsi siyasəti ilə) tamamilə maliyyələşdirildikdə, dövlət xərclərinin milli gəlirə daha çox təsir edəcəyi qənaətindədirlər. Çünki pul kütləsindəki artım adətən faiz nisbətinin azalmasına və nəticədə xüsusi investisiyanın artmasına səbəb olur.
Monetaristlər iqtisadiyyatı sabitləşdirmək üçün pul və maliyyə siyasətinin tətbiqinə qarşı çıxırlar. Monetaristlərin fikrincə, yaxşı bir pul siyasəti pul kütləsinin sabit artımına imkan verən bir siyasətdir. Məsələn, 1975-ci ildə müasir Keynesyancılar neft bahalaşmasının iqtisadiyyata təsirinin aradan qaldırılması üçün pul genişləndirilməsi (pul kütləsinin artırılması) siyasətini təklif etdikdə, monetaristlər uzunmüddətli inflyasiya nəticələrinə görə belə bir təklifə qarşı çıxdılar. Monetaristlər fiskal siyasətin tətbiqinə qarşı çıxırlar. Onlara görə, açıq-aydın bir maliyyə siyasətinin istisna edilməməsi səbəbindən iqtisadiyyata olan təsir minimaldır.
Bunun əvəzinə, pul kütləsini sabit dərəcədə artırmaq məsləhətdir. Bu fikrin tərəfdarlarına görə, bu nisbət iqtisadiyyatın artım tempi ilə təxminən müəyyən edilə bilər. Bu halda iqtisadiyyatda iqtisadi dəyişikliklər minimuma endirilə bilər və qiymətlərin ümumi səviyyəsində sabitləşmə əldə edilə bilər.
Bu gün mövcud iqtisad teoremlərinin XXI əsr üçün, xüsusilə, kriptovalyutaların gələcəyi baxımından düşünüldükdə yetərsiz qaldığını görürük. Necə ki, Adam Smitdən başlayan klassik nəzəriyyə bir müddətdən sonra fərqli nəzəriyyələrin ortaya çıxması ilə nəticələnmişdir.
Mövcud teoremlərin kriptovalyuta ilə zidd təşkil edən tərəfləri hansılardır:
- İktisadi nəzəriyyəyə görə, ümumi pul kütləsinə nəzarət mexanizmini Mərkəzi Bank görür. Ancaq kriptovalyutalarda belə mexanizm yoxdur. Onlara nəzarət edəcək nə bir hökümət, nə də ki, bir qurum var.
- Artan xərcləri maliyyələşdirmək üçün hökümət ya vergi alacaq ki, bunu Bitcoin, Ethereum, Ripple və s. kimi vasitələrlə etmək mümkün deyil. Ən böyük səbəblərindən biri də bu kriptovalyutaların nə olması ilə bağlıdır: 1) pul vahidi; 2) qiymətli kağız; 3) əmtəə; Bəzi ölkələr bunu pul olaraq qəbul edir, bəzi ölkərsə, əmtəə olaraq.
– Ya da, pul kütləsini artıracaq. (Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi monetar nəzəriyyənin tərəfdarları ikinci təklifə qarşı çıxırlar)
