Ən Uygun Qiymətləndirmə Metodları
- Total Cost of Ownership (TCO) – Ümumi Dəyər Yanaşması:TCO metodu məhsulun və ya xidmətin yalnız ilkin qiymətini deyil, həmçinin onun bütün ömrü boyunca xərclərini nəzərə alır. Bu yanaşma satınalmanın həyata keçirilməsi zamanı məhsulun uzunmüddətli dəyərini hesablayaraq qərar qəbul etməyə imkan verir. TCO metoduna daxildir:
- Satınalma qiyməti
- Çatdırılma və quraşdırma xərcləri
- Texniki xidmət və dəstək xərcləri
- Əməliyyat və təmir xərcləri
- Məhsulun ömrü bitdikdən sonra təmir və ya dəyişdirmə xərcləri
Üstünlük: Bu yanaşma uzunmüddətli maliyyə qərarlarını dəstəkləyir və yalnız ən ucuz seçimə deyil, ən sərfəli ümumi həllə yönəlir.
Nümunə: Bir xəstəxana tibbi avadanlıq, məsələn, rentgen aparatı alır. İlkin qiymət 100,000 AZN ola bilər, lakin TCO metodunu tətbiq edərkən xəstəxana təmir, texniki xidmət və enerji istehlakı xərclərini nəzərə alır. 10 illik ömrü boyunca bu avadanlığın ümumi dəyəri 200,000 AZN olur. Daha ucuz bir cihazın uzunmüddətli texniki xidmət xərcləri yüksək ola bilər, bu isə ümumi xərcləri artırır. Buna görə TCO yanaşması, daha yüksək ilkin qiymətə baxmayaraq, uzunmüddətdə daha sərfəli həlləri üzə çıxarır.
Məsələ: Bir şirkət iki printer təklifi alır. Printer A 500 AZN-ə satılır, lakin hər il təmir xərcləri və kartric istifadəsi üçün 100 AZN tələb edir. Printer B isə 700 AZN-ə başa gəlir, ancaq hər il təmir və kartric xərcləri 50 AZN təşkil edir. Hər iki printerin ömrü 5 ildir. Hansı printeri seçmək sərfəlidir?
Hesablama Qaydası:
TCO=IlkinQiymət+(IllikXərclər×IstifadəMüddəti)
- Printer A:TCOA=500+(100×5)=500+500=1000 azn
- Printer B:TCOB=700+(50×5)=700+250=950 aznNəticə: Printer B daha sərfəlidir, çünki uzun müddətdə ümumi xərci daha aşağıdır.
- Best Value Approach – Ən Yaxşı Dəyər Yanaşması:
Bu metod təchizatın keyfiyyəti, performansı, dəyəri və riskləri arasında tarazlıq yaratmaq məqsədini daşıyır. Yalnız ən ucuz məhsul seçilmir, əvəzində qiymət ilə yanaşı keyfiyyət və xidmət də əsas meyarlar kimi dəyərləndirilir. Bu yanaşmada əsas prioritetlər:- Keyfiyyət
- Çatdırılma sürəti
- Texniki dəstək və xidmətlər
- Məhsulun etibarlılığı və performansı
Üstünlük: Ən yaxşı qiymət-dəyər nisbətini təmin edir və yalnız qiymətə fokuslanmadan uzunmüddətli faydaları nəzərə alır.
Nümunə: Bir tikinti şirkəti yeni bir layihə üçün polad tədarükçüsü seçir. A tədarükçüsü ən aşağı qiyməti təklif edir, lakin çatdırılma müddəti uzundur və materialların keyfiyyəti zəifdir. B tədarükçüsü daha yüksək qiymət təklif edir, lakin vaxtında çatdırılma və keyfiyyət zəmanəti ilə. Best Value yanaşması şirkətə qiymət, keyfiyyət və vaxt arasında tarazlıq yaratmağa imkan verir və bu səbəbdən B tədarükçüsü seçilir.
Məsələ: Bir tikinti şirkəti üçün beton tədarükçüsü axtarır. Tədarükçü A ən aşağı qiyməti – 90 AZN/m³ təklif edir, lakin çatdırılma müddəti uzun və keyfiyyəti zəifdir. Tədarükçü B isə 120 AZN/m³ təklif edir, lakin yüksək keyfiyyətli beton və sürətli çatdırılma ilə təmin edir. Şirkət həm qiyməti, həm də keyfiyyəti qiymətləndirməli və ən yaxşı dəyəri tapmalıdır.
Hesablama Qaydası: Bu metodda şirkət qiymətə, keyfiyyətə və çatdırılma sürətinə görə qərar verir. Qiymət və keyfiyyət arasında balans yaradılır.
- A Tədarükçüsü: Qiymət: 90 AZN/m³, çatdırılma müddəti: 20 gün, keyfiyyət: Zəif
- B Tədarükçüsü: Qiymət: 120 AZN/m³, çatdırılma müddəti: 10 gün, keyfiyyət: Yaxşı
Şirkət üçün vaxt daha kritikdirsə və keyfiyyətlə bağlı tələbləri yüksəkdirsə, daha yüksək qiymətə baxmayaraq, B tədarükçüsü seçilir.
3. Weighted Scoring Method – Çəkiyə Əsaslanan Qiymətləndirmə Metodu:
Bu metod müxtəlif qiymətləndirmə meyarlarına fərqli çəki dəyəri verərək təklifləri müqayisə etməyə imkan verir. Hər meyarın əhəmiyyəti qiymətləndirilir və ona uyğun çəki verilir. Təchizatçıların təklifləri bu çəkilərə əsasən qiymətləndirilir, məsələn:
- Qiymət: 40%
- Keyfiyyət: 30%
- Çatdırılma müddəti: 20%
- Satıcı reputasiyası: 10%
Üstünlük: Müxtəlif meyarların əhəmiyyətini balanslı şəkildə qiymətləndirməyə imkan verir və obyektiv qərar qəbulunu asanlaşdırır.
Nümunə: Bir texnologiya şirkəti yeni server avadanlığı alır və seçim üçün təklifləri qiymətləndirir. Qiymətə 40%, performansa 30%, texniki dəstəyə 20%, və satıcının etibarlılığına 10% çəki verilir. A tədarükçüsü ən aşağı qiymətə malikdir, lakin texniki dəstək zəifdir. B tədarükçüsü daha balanslı bir performans təqdim edir. Çəkili qiymətləndirmədə B tədarükçüsü daha çox bal toplayır və seçilir, çünki təkcə qiymətə deyil, ümumi xidmətə üstünlük verilir.
Məsələ: Bir şirkət üç fərqli IT avadanlıq təklifi alır və qiymət, performans, texniki dəstək və satıcı etibarlılığına əsaslanaraq seçim edəcək. Çəkilər belədir:
- Qiymət: 40%
- Performans: 30%
- Texniki dəstək: 20%
- Satıcı etibarlılığı: 10%
Üç təklif aşağıdakı kimi qiymətləndirilir (hər biri 1-dən 10-a qədər bal alıb):
- A Tədarükçüsü: Qiymət: 8, Performans: 6, Texniki dəstək: 7, Etibarlılıq: 5
- B Tədarükçüsü: Qiymət: 6, Performans: 8, Texniki dəstək: 9, Etibarlılıq: 9
- C Tədarükçüsü: Qiymət: 9, Performans: 5, Texniki dəstək: 6, Etibarlılıq: 6
Hesablama Qaydası:
ÜmumiBal=(Qiymət×0.40)+(Performans×0.30)+(Texnikidəstək×0.20)+(Etibarlılıq×0.10)
- A Tədarükçüsü:
ÜmumiBal=(8×0.40)+(6×0.30)+(7×0.20)+(5×0.10)=3.2+1.8+1.4+0.5=6.9 - B Tədarükçüsü:
ÜmumiBal=(6×0.40)+(8×0.30)+(9×0.20)+(9×0.10)=2.4+2.4+1.8+0.9=7.5 - C Tədarükçüsü:
ÜmumiBal=(9×0.40)+(5×0.30)+(6×0.20)+(6×0.10)=3.6+1.5+1.2+0.6=6.9
Nəticə: B Tədarükçüsü ən yüksək ümumi balı alır və ən uyğun seçimdir, çünki performans və texniki dəstəkdə üstünlük verir, baxmayaraq ki, qiyməti digərlərindən bir qədər yüksəkdir.
Bir əvvəlkini oxu – Kommersiya təkliflərinin dəyərləndirilməsi (III hissə)