Thai (Kra) Kanalı:
1. Kanal Fikrinin Ortaya Çıxdığı Tarix
Thai (Kra) Kanalı fikri ilk dəfə XVIII əsrdə Tailand kralı olan Kral Rama I tərəfindən irəli sürülüb. Bu ideya Malakka boğazına alternativ yaratmaq məqsədi ilə gündəmə gəlib və bölgənin strateji əhəmiyyətini vurğulayıb. Bu təklifin əsas məqsədi, qısa nəqliyyat marşrutu təmin etmək və ticarətə mühüm dəhliz açmaq olub.
2. Kanalın Maliyyəti
Thai Kanalının inşasının təxmini dəyəri təxminən 28 milyard dollar olaraq qiymətləndirilir. Layihə, investorların və hökumətin yüksək maliyyə və texniki resurslarına ehtiyac duyur. Bu layihə nəinki nəhəng bir iqtisadi investisiya tələb edir, həm də uzunmüddətli əməliyyat xərcləri və təmir işləri üçün yüksək büdcə tələb edir. Buna görə də, maliyyə baxımından kanalın davamlılığı iqtisadiyyatın əsas komponentlərindən biri olacaq.
3. Malakka Boğazı ilə Müqayisə (Müsbət və Mənfi Tərəfləri)
Malakka Boğazının üstünlükləri:
- Artıq uzun illərdir ki, dünyada ən sıx və əhəmiyyətli nəqliyyat dəhlizlərindən biridir.
- Rəsmi olaraq tanınır və beynəlxalq ticarət üçün qəbul olunmuş yoldur, buna görə ticarət gəmiləri üçün etibarlıdır.
Thai Kanalının müsbət tərəfləri:
- Nəqliyyat məsafəsini 1,200 km azaldacaq, vaxt və yanacaq xərclərini aşağı salacaq.
- Tailand üçün strateji və iqtisadi baxımdan fayda gətirəcək, regionun iqtisadiyyatını gücləndirəcək.
Thai Kanalının mənfi tərəfləri:
- Kanalın inşası ekologiya və dəniz ekosistemlərinə ciddi təsir göstərə bilər.
- Regional mübahisələr və potensial geosiyasi gərginliklər yarada bilər, xüsusən də Çinin kanala marağı nəzərə alınarsa.
4. Siyasi Problemlər və Tailandın İkiyə Bölünməsi Məsələsi
Thai Kanalının inşası Tailandın coğrafi baxımdan “ikiyə bölünməsi” mənasına gələcək, çünki kanal Tailandın cənub hissəsini digər hissələrdən ayıracaq. Bu, Tailandın milli birliyini təhlükə altına sala biləcək sosial və siyasi problemlərə səbəb ola bilər. Həmçinin, Malayziya və Sinqapur kimi qonşu ölkələr, Thai Kanalının istifadəyə verilməsi nəticəsində itirəcəkləri iqtisadi üstünlükdən narahatdırlar. Bu vəziyyət regional gərginliklərə və siyasi münaqişələrə səbəb ola bilər.
Thai Kanalının İnşasında Çin Faktoru
Çinin Thai Kanalı layihəsinə marağı strateji və iqtisadi səbəblərlə əlaqədardır və Asiya-Sakit okean bölgəsindəki təsirini daha da artırmaq istəyini əks etdirir. Çin, xüsusən də “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsü çərçivəsində Thai Kanalını mühüm logistika dəhlizi kimi görür və bu layihənin inşasında maliyyə və texniki dəstək təklif etməyə hazırdır. Çinin bu layihəyə yatırdığı sərmayə və texnologiya, kanalı həyata keçirmək üçün əsas mənbə təmin edə bilər.
Çin Faktoru və Üstünlüklər:
- Nəqliyyat Marşrutunun Qısaldılması: Thai Kanalı, Çindən Yaxın Şərq və Avropaya olan ticarət yolunu əhəmiyyətli dərəcədə qısaldacaq. Bu, Çin üçün həm vaxt, həm də yanacaq xərclərinə qənaət deməkdir. Malakka boğazında yaranan tıxac və təhlükəsizlik problemləri ilə müqayisədə daha təhlükəsiz və qısa yol təmin edir.
- Regional Təsir və İqtisadi Asılılıq: Kanalın maliyyə və texniki təminatı Çinin əlində olarsa, Tailand və digər region ölkələri Çinlə daha güclü iqtisadi əlaqələr qurmağa məcbur ola bilər. Bu, Çinin Cənub-Şərqi Asiya ölkələri üzərində təsirini artıracaq və onları daha çox Çinə iqtisadi və strateji baxımdan bağlayacaq.
- Geosiyasi Üstünlük: Çin, ABŞ və Hindistan kimi regionda təsir göstərən ölkələrlə rəqabət şəraitindədir və Thai Kanalı bu üstünlüyü gücləndirmək üçün əhəmiyyətli bir layihə ola bilər. Çinin kanaldakı iştirakı, Hind okeanında və Asiya-Sakit okean bölgəsində strateji mövqeyini möhkəmləndirə bilər.
Risklər və Müsbət Tərəflər:
Çinin bu layihədə əsas investor olması Tailand üçün iqtisadi baxımdan faydalı olsa da, bu eyni zamanda Tailandın Çin asılılığını artırmaq riski daşıyır. Çinin regiona artan iqtisadi və siyasi təsiri, qonşu ölkələrdə narahatlığa səbəb ola bilər. ABŞ, Hindistan və Yaponiyanın da Thai Kanalı layihəsinə reaksiyası, Tailandın geosiyasi vəziyyətini daha da mürəkkəbləşdirə bilər.
Ümumiyyətlə, Çinin Thai Kanalı layihəsinə olan dəstəyi və yatırımı, regionda güc balansını dəyişdirmə potensialına malikdir və bu, Tailandın layihəni reallaşdırmaq üçün Çinin dəstəyinə ehtiyac duymasını göstərir.