Ümumi vəziyyəti, prosesi göz önünə alınması, daha yaxşı izah edilməsi üçün müqayisəli təhlildən istifadə edilir. Öncədən qeyd etməyimiz lazımdır ki, müqayisə bir mədəniyyətdir, manuplyasiya aləti olmamalıdır. Manuplyasiya aləti kimi daha çox KİV-lərdəki xəbərlərdə görürük. Bu, məqalədəki təhlil üçün ciddi risk təşkil edir, kütləni yalnış istiqamətləndirir. Məsələn, Azərbaycanla İsraili müqayisə etməyimiz üçün sahələr dəqiq seçilməlidir. Bu ölkələr üçün SWOT analiz də apara bilərik. Ancaq ümumi olaraq dənizə çıxışı olan İEÖ İsrailin enerji sektoru ilə dənizə çıxışı olamayan İOÖ Azərbaycanı analiz etsək müqayisə qüsurlu olacaq. O da məlumdur ki, qlobal iqtisadiyyatda dənizə çıxış olmaq demək bir addım öndə olmaq deməkdir. Continue reading “Müqayisə təhlili & Satınalmada müqayisə”
Satınalan təşkilat tender prosesi zamanı nümunə tələb edə bilərmi? Bu sualın konkret nə “hə” cavabı var nə də ki, “yox”. Fikrimizi biraz daha açaq, ilk öncə özəl təşkilatlardakı prosesin necə getdiyinə nəzər salaq.
Satınalma prosesini kompleks bir proses olaraq götürək. Bir tərəfdə satınalmaya qədər olan hissə, mərkəzdə satınalma, digər tərəfdə təchizatçılar. Satınalmaya qədər formalaşıb gələn texniki spesifikasiyaya (lazım olduğu zaman satınalma və sifarişi texniki spesifikasiyanı formalaşdıra bilər) uyğun olaraq prosedurlar çərçivəsində tender keçirilir. Bütünlüklə hər bir özəl təşkilatda satınalma prosesi üçün prosedurlar yazılır. Prosedurlarda alış üsulları üçün məbləğlər qeyd edilir ki, bu satınalmaçılar üçün əsas sənəddir. Continue reading “Satınalan təşkilatın nümunə tələb etməsi: Qanunvericilik nə deyir?!”
Daha öncəki məqalədə marketinq və satınalmanın birlikdə necə daha yaxşı çalışa biləcəyi haqqında yazmışdıq. Bu dəfə isə hər hansı bir kreativ agentlik seçimində hər iki qurumun necə fokuslanmağından, yanaşmalarından bəhs edəcəyik.
Kreativ agentlik necə seçilir və ya necə seçilməlidir?
İlk öncə hər bir qurumun fokuslandığı kriteriyaların fərqli olduğunu qeyd etsək, sonradan yazdıqlarımız daha yaxşı anlaşılacağı qənaətindəyəm. Belə ki, kreativ agentliklər birbaşa şirkətlərin marketinq strukturları ilə çalışırlar. Marketoloqların agentliklərlə əməkdaşlıq seçimi üçün mürəkkəb bir meyarları olmur. Əsas diqqət yetirdikləri portfolio və müəyyən olunan müddət ərzində hər iki komandanın bir birinə adaptasiyasıdır. Portfolio bir növ qarantiyadır. Adaptasiya isə özü ilə daha keyfiyyətli iş ortaya çıxara bilir. Marketinq öncədən onlara ayrılan büdcə çərçivəsində əlbəttə büdcəni qənaətlə istifadə etməyə məcburdurlar, ancaq bu məcburiyyətdir, seçim meyarı deyil. Continue reading “Kreativ Agentlik seçimi”
Coca-Cola dünyanın ən populyar içkilərindən və ən məşhur markalarından biridir. Hər gün 200-dən çox ölkədə 1.9 milyarddan çox Coca-Cola porsiyası satılır.
Logistika baxımından bu böyük vəzifədir. Bu blog yazısında gizli resept açıqlanmasa da maraqlı tədarük zənciri haqqında məlumat verilir. Bunun səbəbi odur ki, alkoqolsuz içki tərəfdaşlarının istehsal müəssisələrinə şərbət şəklində gəlir və daha sonra karbon qazı və şəkərlə qarışdırılır. İçkinin gizli tərkibinə dair yeganə minimal ipucu adıdır. Coca-Cola adı orjinal reseptdə istifadə olunan maddələrə əsaslanır: koka yarpaqları və kola lobyası Continue reading ““COCA-COLA”-NIN INANILMAZ TƏDARÜK ZƏNCIRI”
Texniki tapşırıq (TT) mal – materialın, işin, xidmətin bütün xüsusiyyətlərini özündə əks etdirən və sifarişçi tərəfindən hazırlanan sənəddir. Bir sifarişin mükəmməl yerinə yetirilməsi onun TT-sindən asılıdır Continue reading “Texniki tapşırıq nə üçün lazımdır?”
Texnologiyanın inkişafı bütün sahələrdə olduğu kimi satınalmanın da mövcud prosesinə ciddi təsir göstərir. Bu faktı bizə PwC-nin 2019-cu ildə yayınladığı “Digital Satınalma Anketi” deyir. Anketə görə böyüklüyü, fəaliyyət sektoru və digital yetkinlik səviyyəsi nə olursa olsun proseslərin digitallaşdırılması satınalmanın ikinci prioritet sahəsidir.
Manheim Universitetinin 2019-cu ildə apardığı sorğuya əsasən, satınalmada rəhbər vəzifədə çalışan şəxslərin 83.9 faizi digitallaşmanı çox önəmli görürlər. Belə ki, onların fikrincə digitallaşma ilə proseslərin avtomatlaşdırılması, məlumatların keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, vəsaitə qənaət edilməsi, idarə oluna bilməyən xərclərin qarşısının alınması, risklərin azaldılması kimi problemlərin həlli mümkündür
Bu hədəflərə çatmaq üçün satınalma və təchizat bölmələri istifadə etdikləri digital transformasiya alətlərini və istifadə şəklini belə sıralaya bilərik:
- Süni zəka ( Artificial Intelligence – AI) : Satınalma və tədarük zəncirinin idarə olunmasında, xüsusilə qərar dəstək sistemi olaraq qarşımıza çıxır. Digitallaşma ilə keyfiyyəti, güncəlliyi və əhatə dairəsi artan məlumatların analiz edilməsi ilə gələcəyə dönük təxminlər və strateji təkliflər süni zəkanın ən güclü tərəfidir. Şirkətdaxili məlumatları bulutdan (cloud) aldığı məlumatlar ilə şərh edən süni zəkalar satınalma və tədarük bölmələrinin rəhbərlərinə daha doğru yol xəritəsi çıxarmalarına köməklik göstərirlər. Yüksək texnoloji və proqram təminatı sektorunda ən çox istifadə olunan süni zəka tətbiqləri, yeni dövr ERP və/ vəya digər tətbiqlər ilə qərarlarımız daha da yönləndiriləcək
- Proqnozlaşdırıcı analitik (Predictive Analytics) : Keçmişdə və bu gündə baş verənlər barədə mövcud məlumatların xaricində, bir sonrakı dövrdə nələr olacağının təxmin edilməsinə qarşı daha çox proqram təminatı sahəsində istifadə olunan proqnozlaşdırıcı analitik, satınalma bölmələri tərəfindən də istifadə olunur, belə ki, növbəti dövr üçün qiymət təxminlərinin və risk ssenarilərinin yaradılmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Ardı var..
Bu gün dövlət qurumlarından Maliyyə Nazirliyi (MN) də #10yearchallenge -ə qoşuldu və özünəməxsus şəkildə büdcənin 10 il öncəki gəlirləri ilə bu ilin proqnozlaşdırılan rəqəmlərinin müqayisəsini apardı. Sadə vətəndaşlar üçün bu rəqəmlər həm çox cəzbedicidir, həm də maraqlıdır. Büdcənin gəlirlərinin 10 325.9 mln manatdan on il ərzində 23 168.0 mln manata qədər artması həqiqətən də böyük uğurdur.
Ancaq iki dəfədən çox böyüyən büdcədə manatın satın alma gücü necə dəyişib?!
Aşağıdakı şəkildə manat və dollar ifadəsində rəqəmlərin 10 il ərzində necə dəyişildiyi göstərilmişdir:

“..O zaman biz İstanbulda idik. Vəsəti Avropa dövlətlərinin iştirakı ilə toplanacaq konfransa iştirak üçün digər Qafqasiya Cümhuriyyətləri ilə bərabər Azərbaycan Cümhuriyyətini təmsil edən heyəti-müəxəssə rəyasətində bulunuyorduq. O dövrün hərbiyyə naziri və baş komandan vəkili bulunan Ənvər paşa həzrətləri telefon ediyorlardı:
– Əmin bəy, Bakı alındı!
Bu qısa xəbərin məndə tövlid etdiyi təsiri qabil deyil təsvir edəm. O təsiri hala unutamıyorum.
Bundan bir kaç gün əvvəl Almaniya hökümətinin bir qərarını protesto etmişdik. Almaniya dövləti bolşevik höküməti ilə Brest-Litovsk müahidəsinə zeyl olaraq yapdığı bir müahidə mucibincə Bakı vilayətinin ta Kür nəhrinə qədər ruslara tərkinə riza göstərmiş, müqabilində kəndisinə petrol imtiyazını təmin eyləmişdi. Ustadımız Əhməd bəyin təbiri vəchilə, bizi bir təngə qaza satmışdı. Bu münasibətlə bizə müraciət edən qəzetəçilərə:
“Bakısız Azərbaycan – başsız bədəndir!”
– demişdik. Qafası məşhur gilyotin məngənəsində bulunan bir adamın xilası nasıl bir həyati-novin isə, Bakının istirdadı dəxi o nisbətdə ecazkar bir vaqiə idi. Həm həqiqətən də öylə idi. Sonra mənhus bir ixtilal nəticəsində məzarları münsi qalan Anadolu Məhmədcikləri Bakıdakı şəhadətləri ilə türklüyə yeni bir siyasi vücud əta ediyorlardı. Maddətən münsi, fəqət, mənən bütün qəlblərdə mədfun bulunan bu qəhrəman şəhidlər yalnız Bakıdamıdırlar? Naxçıvandan, Qarabağdan, Şamaxıdan, Gəncədən ta Bakıya qədər bir yer varmı ki, orada böylə bir fədakar yatmasın?!…
Əvət, Azərbaycanın hər cəhətində şairin təsvir etdiyi “sarmaşıqlı bir məzar” bulursunuz ki, “qızlar, gəlinlər” tərəfindən ziyarətgah halına qonulan bu məzar, qardaş imdadına qoşan TÜRK məzarıdır.”
“Azərbaycan Cümhuriyyəti”, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə s.,27
Bazarda bir məhsul almaq istədiyinizdə kağızdan istifadə etmək istəsəniz ala bilməyəcəksiniz, yalnız o kağız dövlət tərəfindən buraxılmış banknot olsa, vəziyyət dəyişəcək. Bəs 100 manatlıq bir banknotu kağızdan fərqləndirən cəhət nədir?
– Banknotlar dövlət tərəfindən çap edilir və bütün ölkə ərazisində rəsmi pul vahidi olaraq qəbul olunur.
Pulu dəyərli edən səbəb isə, onların sayıdır. Nə qədər pul çap ediləcəyinə, dövriyyədə nə qədər pul olacağına dövlət qərar verir.
Bəs dövlətin hansı orqanı buna qərar verir?
- Qanunverici?
- İcraedici?
- Məhkəmə?
Qeyd olunanların heç biri: Pul siyasətini dövlətin müstəqil orqanı – Mərkəzi Bank (AMB) qərar verir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları müəyyən edilmiş funksiya və səlahiyyətlərini həyata keçirərkən Mərkəzi Bank müstəqildir və u zaman hər hansı dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları, fiziki və hüquqi şəxslər onun fəaliyyətinə hər hansı bir səbəbdən bilavasitə, yaxud dolayı yolla məhdudiyyət qoya bilməz, qanuna zidd təsir və müdaxilə edə bilməz.
Maddə 6 / AMB haqqında qanun
Bəs AMB hansı səbəbə görə daha çox pul çap etmir?
Çünki elə olsa, banknotların heç bir dəyəri olmazdı. Pulun məqsədi mal və xidmətlərin qarşılığı olaraq istifadə olunur. Əgər iqtisadiyyatda dövriyyədəki ümumi pul kütləsi mal və xidmətlərin ümumi dəyərindən çox olarsa, inflyasiya yaranar. Əgər əksi olarsa – pul kütləsinin həcmi sabit qaldığı təqdirdə, mal və xidmətlərin ümumi dəyəri artarsa, o zaman da deflyasiya yaranar.
Bəs iqtisadiyyat üçün hansı yaxşı deyil?
Sürətli inflyasiya olarsa, bugün əlinizdə olan pulun sabah dəyərdən düşəcəyi mənasına gəlir ki, bu da arzuolunan deyil. O zaman pulu nə evdə, nə də ki, bankda saxlamaq yerinə xərcləməyə üstünlük veriləcək. Bu da öz növbəsində aşırı istehlaka səbəb olur. Tələb çox artdığı üçün bəzi məhsulların qiyməti qalxacaq. (Hazırda Venesuela nümunəsi)
Deflyasiya şəraitində insanlar dəyərli pullarını saxlamağa çalışırlar ki, bu da fabriklərin mənfəətini aşağı salır. Mənfəətləri aşağı düşən fabriklər işçilərini ixtisar edirlər. Son nəticə olaraq, işsizlik artır, iqtisadiyyat kiçilir.
Tək rəqəmli inflyasiya iqtisadiyyat üçün lazımdır. AMB nə qədər manatın dövriyyədə olmasına bir çox məlumatı analiz edərək qərar verir:
- əvvəlki ilin inflyasiya səviyyəsi
- beynəlxalq trendlər
- işsizlik səviyyəsi
- idxalat məlumatları
- ixracat məlumatları
- böyümə məlumatları
Davamlı böyüməni və insanların iş tapmasını təmin etmək üçün AMB-nin doğru qərarlar verməsi lazımdır.
Həmişə qəzetlərdə, xəbələrdə eşitdiyimiz bir kəlimə var – inflyasiya. Pul ilə bağlıdır, ancaq nədir bu inflyasiya?
İnflyasiya: Bazardakı malların və xidmətlərin qiymətlərinin artmasıdır.
Məsələn, keçən il 1 manata aldığınız dondurmanın qiyməti bu il 1.40 manat olmuşdur. Bir çox insan burda dondurmanın qiymətinin qalxdığını fikirləşəcək. Burdakı əsl səbəb isə Şikar dayının pulunun – manatın alım gücünün zəifləməsidir. 2017-ci ildə Şikar dayı nəvələri üçün 5 ədəd 20 qəpik verərək dondurma alırdısa, bu il 7 ədəd 20 qəpik verərək dondurma alacaq. Yəni artıq Şikar dayının 20 qəpikləri keçən ilki qədər dəyərli deyil. Başqa deyişlə pulun alım gücünün düşməsinə inflyasiya deyilir.
Bəs necə olur ki, dondurma eynidir, ancaq qiymətlər keçən ilə görə dəyişib?! Bazarda qiymətlər əsasən iki səbəbə görə dəyişir: 1) maya dəyəri artdığı üçün 2) məhsula olan tələb artdığı üçün.
Maya dəyəri artdığı təqdirdə qiymətin artması məntiqlidir. Məsələn, südün qiymətinin qalxması dondurmanın da qiymətinə təsir edəcək. Qiymətlərin artmasının digər səbəbi isə tələbin artmasıdır. Məsələn, Bankə qəsəbəsinin 7000 nəfər əhalisi var. Onların çörək alacağı yalnız 1 mağaza var. 7000 nəfərin əhalinin yalnız 3000 nəfərinin çörək almaq üçün pulu var, 4000 nəfər isə işləmir və çörək almağa pulu yoxdur. Mağaza sahibi çörəyi 1 manatdan sataraq 3000 manat qazanır. Bu vəziyyət çörək ala bilməyənlər üçün yaxşı olmasa da, mağaza sahibi üçün əladır, çünki istehsal etdiyi bütün çörəkləri satır. Bir həftə sonra 1000 nəfər iş tapır və mağazadan çörək almağa başlayır. Tələbin artdığını görən mağaza sahibi artıq 3000 nəfərlik deyil, 4000 nəfərlik çörək istehsal etməlidir. Fərz edək ki, yerdə qalan 3000 nəfərdə çörək ala biləcək və mağaza sahibi toplam 7000 nəfəri çörəklə təmin etməlidir. Mağaza sahibi düşünür ki, 7000 nəfəri çörəklə təmin etsə, 7000 x 1= 7000 manat qazanacaq. Ancaq mağazanın çörək sexinin istehsal gücü 4000 nəfərlikdir. 7000 nəfəri çörəklə təmin etmək üçün əlavə işçi qüvvəsinə və sexi böyütməsinə ehtiyac yaranır ki, bu da əlavə xərc deməkdir. Mağaza sahibi bu zəhmətə girməmək üçün qiyməti artırır. O düşünür ki, qiyməti artırsa da, çörək alan olacaq. Nəticədə, mağaza sahibi çörəyin qiymətini 40 qəpik artırır və alıcıların sayı 7000 nəfər yox 5000 nəfər olmasına baxmayaraq, gəliri yenə də 7000 manat olur (5000 x 1.40 = 7000 manat). Çörək eyni olmasına baxmayaraq, tələbin artması onun qiymətinə təsir etdi. İqtisadiyyatda buna tələb qaynaqlı inflyasiya deyilir.