Boston Consaltinq Qrupun 2018-ci il üçün açıqladığı Davamlı İqtisadi İnkişaf Qiymətləndirmə (SEDA) reytinqi dünya ölkələrinin SEDA indeksi, əhalisi, o cümlədən adambaşına düşən milli gəlirin müqayisəsi üçün əhəmiyyətli mənbədir.
SEDA reytinqi necə formalaşır?
Ətraf mühit, idarəetmə, vətəndaş cəmiyyəti, bərabərlik, infrastruktur, gəlir, iqtisadi sabitlik, məşğulluq, sağlamlıq, təhsil kimi göstəricilərin ortalaması SEDA reytinqini formalaşdırır.
Cənubi Qafqaz ölkələrini qrafiklərlə müqayisə edək:
Əlavə olaraq təhsil və sağlamlıq üzrə Azərbaycan uyğun olaraq 47.4 və 72.8 bal almışdır. Ermənistan uyğun olaraq 49.7 – 75.3, Gürcüstan isə 64.3 – 74.3 bal almışdır. Digər göstəricilərlə yuxarıdakı linkdən tanış olmaq olar.
Soğuk Savaş sonrası küreselleşen dünyada, ülkeler arasındaki ilişki, ticaret hacimleri ve navlun ciroları her geçen gün büyümeye devam etmiştir. Küreselleşme, kapitalist ülkeler için daha büyük fırsatlar yaratmıştır. Piyasa ekonomisindeki ülkeler ticaret potansiyellerini yeniden keşfederek ekonomilerini daha sürdürülebilir hale getirmeyi başarmışlardır. Ancak, kapalı ekonomiler küreselleşmenin faydalarından yararlanamamıştır ve çöküşün en büyük sebebi de bu olmuştur. Sosyalizm ve kapitalizm arasındaki “savaş” ikincinin üstünlüğü ile tamamlandıktan sonra sosyalizmin merkezi olan ülkeler de yavaş – yavaş piyasa ekonomisine yöneldiler. 70 yıllık totalitar Sovyet rejiminin çöküşünden sonra yeniden bağımsız olan on beş cumhuriyyet gibi Azerbaycan da piyasa ekonomisine geçiş yapmaya başladı. Azerbaycanın piyasa ekonomisine geçiş süreci 1991`den 2009 yılına kadar sürdü. Ekonominin piyasa ekonomisine geçişiyle birlikte Azerbaycan`ın dünya pazarına entegrasyonu da önemliydi. Fakat yeni Sovyetler Birliğinden çıkmış, Sosyalist sisteme dayalı ekonomisi çökmüş, bir yandan Rusya tarafından yeniden işgal tehlikesi ile karşı – karşıya, diğer yandan Ermenistan`ın Dağlı Karabağ ve çevresindeki bölgelerde bölücülük faaliyetleri ve siyasi istikrarın olmaması ülkenin durumunu daha da zorlaştırıyordu. 26 yıl sürmüş ve halen devam eden entegrasyon süreci, “Yüzyılın anlaşması” PSA, Bakü- Tiflis- Ceyhan petrol boru hattı, Bakü- Tiflis- Erzurum doğal gaz boru hattı, Bakü- Tiflis- Kars demiryolu, TANAP, TAP projelerinin bölge, dünya çapında önemi ve dolayısıyla ekonominin bu yıllar boyunca nasıl şekillendirildiği analiz edilmiş, sorunlar ve çözüm yolları gösterilmiştir.
International Congress on Social Sciences II (INCSOS 2018 Quds)
Fərqli pul vahidləri arasında satın alma gücünü bərabərləşdirərək ölkələr arasındakı qiymət fərqlərini aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur. Əvvəlcədən müəyyən edilmiş əmtəə və xidmət qrupunun fərqli ölkələrdə öz pul vahidləri ilə bir – birinə nisbəti hesablanaraq əldə edilir.
İqtisadi böyüklük və adambaşına düşən gəlir kimi bir çox göstəricilərin beynəlxalq müqayisədə istifadə olunması üçün qiymət fərqliliklərini aradan qaldırmaq lazımdır. Satınalma gücü pariteti ölkələr arasındakı məlumatları (iqtisadi göstəriciləri) ortaq formaya gətirərək müqayisədə daha real nəticə əldə olunmasına əsaslanır.
SGP = P1 / P2
= birinci ölkədə yerli pul ilə alınan məhsul qiyməti / ikinci ölkədə yerli pul ilə alınan məhsul qiyməti
Məsələn,
Azərbaycanda yaşayan bir istehlakçı marketdən bir məhsula 100 manat verir, ABŞ-da yaşayan istehlakçı eyni məhsula 80 dollar verir. Bu vəziyyətdə Azərbaycan və ABŞ arasındakı satınalma gücü pariteti 100 manat / 80 dollar = 1.25 olaraq hesablanır. Yəni 1 ABŞ dollarının alım gücü Azərbaycanda 1.25 azn-a bərabər olduğu mənasına gəlir.
Bu misala görə ABŞ-lı istehlakçı öz ölkəsində eyni miqdarı ödəyərək azərbaycanlı istehlakçının Azərbaycanda aldığı məhsulu ala bilmək üçün USD / AZN məzənnəsinin 1.25 olması lazımdır. Bu vəziyyətdə beynəlxalq müqayisədə satınalma gücündən istifadə mümkünsüzdür. Ona görə də həmin ölkələrdə həqiqi məzənnə səviyyəsini də diqqətə almaq lazımdır. Bir Azərbaycan vətəndaşı manatı dollara çevirib, eyni əmtəəni almaq istədikdə fərq ortaya çıxacaqdır. Bu vəziyyətdə 1.25 azn ABŞ-a aparıb, orada xərcləmək istədikdə USD/AZN məzənnəsi 3 AZN isə 1.25 azn 0.41 usd-yə bərabər olacaqdır. Bu hesaba görə bir Azərbaycan vətəndaşı öz ölkəsində aldığı eyni məhsulu ABŞ-da ala bilməyəcək.
İkinci misalda göstərilən qarşılaşdırma “qiymət səviyyəsi indeksi” adlanır. Bütün ölkələrin qiymət səviyyələri satınalma gücü paritetinin məzənnəyə bölünməsi ilə ABŞ vəya Aİ-yə indekslənməkdə və beynəlxalq müqayisədə istifadə olunan indeks əmələ gətirməktədir.
Satınalma Gücü Paritetinin ingilis dilində qarşılığı = Purchasing Power Parity (PPP)
Salam, mən İbrahim!
Sizi blogumda salamlayıram.
Satınalma və təchizat üzrə 5+ il təcrübəm var. 2020-ci ildən Veysəloğu ŞQ-da çalışıram (Lead Marketing Procurement specialist). Daha öncə Avrora MMC və Azenco ASC-də çalışmışam.
Blogda bir neçə istiqamət üzrə məqalələr, qrafiklər paylaşıram. Ümid edirəm paylaşdıqlarım Sizin üçün faydalı olacaqdır.
Sizin rəyləriniz mənim üçün önəmlidir :)