by : İbrahim Məmmədli Kateqoriyasız

Satınalma Gücü Pariteti (SGP)

Fərqli pul vahidləri arasında satın alma gücünü bərabərləşdirərək ölkələr arasındakı qiymət fərqlərini aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur. Əvvəlcədən müəyyən edilmiş əmtəə və xidmət qrupunun fərqli ölkələrdə öz pul vahidləri ilə bir – birinə nisbəti hesablanaraq əldə edilir.

İqtisadi böyüklük və adambaşına düşən gəlir kimi bir çox göstəricilərin beynəlxalq müqayisədə istifadə olunması üçün qiymət fərqliliklərini aradan qaldırmaq lazımdır. Satınalma gücü pariteti ölkələr arasındakı məlumatları (iqtisadi göstəriciləri) ortaq formaya gətirərək müqayisədə daha real nəticə əldə olunmasına əsaslanır.

 

SGP = P1 / P2

= birinci ölkədə yerli pul ilə alınan məhsul qiyməti / ikinci ölkədə yerli pul ilə alınan məhsul qiyməti

Məsələn,

Azərbaycanda yaşayan bir istehlakçı marketdən bir məhsula 100 manat verir, ABŞ-da yaşayan istehlakçı eyni məhsula 80 dollar verir. Bu vəziyyətdə Azərbaycan və ABŞ arasındakı satınalma gücü pariteti 100 manat / 80 dollar = 1.25 olaraq hesablanır. Yəni 1 ABŞ dollarının alım gücü Azərbaycanda 1.25 azn-a bərabər olduğu mənasına gəlir.

Bu misala görə ABŞ-lı istehlakçı öz ölkəsində eyni miqdarı ödəyərək azərbaycanlı istehlakçının Azərbaycanda aldığı məhsulu ala bilmək üçün USD / AZN məzənnəsinin 1.25 olması lazımdır. Bu vəziyyətdə beynəlxalq müqayisədə satınalma gücündən istifadə mümkünsüzdür. Ona görə də həmin ölkələrdə həqiqi məzənnə səviyyəsini də diqqətə almaq lazımdır. Bir Azərbaycan vətəndaşı manatı dollara çevirib, eyni əmtəəni almaq istədikdə fərq ortaya çıxacaqdır. Bu vəziyyətdə 1.25 azn ABŞ-a aparıb, orada xərcləmək istədikdə USD/AZN məzənnəsi 3 AZN isə 1.25 azn 0.41 usd-yə bərabər olacaqdır. Bu hesaba görə bir Azərbaycan vətəndaşı öz ölkəsində aldığı eyni məhsulu ABŞ-da ala bilməyəcək.

İkinci misalda göstərilən qarşılaşdırma “qiymət səviyyəsi indeksi” adlanır. Bütün ölkələrin qiymət səviyyələri satınalma gücü paritetinin məzənnəyə bölünməsi ilə ABŞ vəya Aİ-yə indekslənməkdə və beynəlxalq müqayisədə istifadə olunan indeks əmələ gətirməktədir.

Satınalma Gücü Paritetinin ingilis dilində qarşılığı = Purchasing Power Parity (PPP)

31. 589 Comments
by : İbrahim Məmmədli Kateqoriyasız

“Hörümçək toru” teoremi

Qiymət dəyişkənliyi və balansı izah edən bir analizdir və dinamik analizə giriş də sayıla bilər. İstehsal üçün müəyyən olunmuş vaxtın keçməsi lazım olan məhsullarda, satıcıların tələb və təkliflə bağlı qərarları ancaq bu vaxtın sonunda təsirini göstərir. Məsələn, kənd təsərrüfatı mallarının çoxunda vəziyyət belədir. Tam rəqabət şəraitində təklif, digər şərtlər sabit qaldığı təqdirdə, satıcıların qiymətlər qaşısındakı davranışlarını aydın göstərir. İstehsal qərarı ilə istehsalın həyata keçirilməsi arasında bir vaxtın keçməsi lazımdırsa, bu vaxtın əvvəlindəki qiymətlərə baxılaraq verilən qərar, təklif funksiyasını gecikməli funksiya vəziyyətinə gətirər. Daha açıq şəkildə desək, “istehsal vaxtına aid təklif, keçən dönəmin qiymətlərinin funksiyasıdır.”   Tələb üçün isə belə bir vəziyyət mövcud deyil. Məsələn, hər hansı bir A aqro məhsulunun bazardakı tarazlıq qiyməti gəlir artımının təsiri ilə tələb əyrisi sağa tərəf hərəkət etmiş olsun. Bu vəziyyətdə tarazlıq qiyməti və alım-satım miqdarı yüksələcəkdir. Təklif funksiyası gecikməsiz olsaydı, tələbdəki artışa təklif də dərhal cavab vermiş olacaqdı. Halbuki təklifin gecikməli olmağı tarazlıq nöqtəsinə gedərkən qiymətin bu tarazlıq nöqtəsi ətrafında dalğalanmasına yol açacaqdır.

Almancası : Spinnwebtheorem. 

Fransızcası : modéle en forme de toile d’araignée, Cobweb theorem. 

İngiliscəsi : Cob-web theorem.

 

15. 614 Comments
by : İbrahim Məmmədli Mirzənin qeydləri, Yayınlanmış məqalələr

Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurmaq istədiyi iqtisadi modelinə dair

XX əsrin əvvəlləri qanlı müharibələr və dünya xəritəsinin yenidən şəkilləndiyi bir dövrə təsadüf edir. Azərbaycanın 1828-ci il Türkmənçay müqaviləsi ilə ikiyə bölünməsi 65%-nin cənubda Qacar dövlətinin, 35%-nin şimalda Çar Rusiyasının tərkibində qalması ilə nəticələndi. 1904 – 1905 –ci illərdə rus-yapon müharibəsində ağır məğlubiyyətdən sonra I dünya müharibəsindən də məğlub ayrılan Rusiyada daxili vəziyyətin kəskinləşməsi imperiyanın ucqarlarında azadlıq istəklərini də alovlandırırdı.

Məqalənin davamını aşağıdakı linkdən oxuya bilərsiniz:

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurmaq istədiyi iqtisadi modelinə dair

15. 725 Comments
by : İbrahim Məmmədli Yayınlanmış məqalələr

SƏNAYE SAHƏLƏRİNDƏ İNNOVASİYANIN TƏTBİQİ VƏ PROBLEMLƏRİ

Azərbaycanda iqtisadiyyatın aparıcı sahələrindən ən önəmlisi sənaye sahələridir. XX əsrin sonlarında Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra zəncir kimi bir-birinə bağlı olan on beş respublika da böhran vəziyyətinə düşdü. Böhrandan çıxmaq və dağılmış iqtisadiyyatı bərpa etmək üçün yeni müstəqil olmuş respublikalar müxtəlif tədbirlər görməyə başladılar. Orta Asiya ölkələri kimi Azərbaycan da xarici sərmayəni ölkəyə cəlb etməklə qısa müddət ərzində böhrandan çıxmaq istəyir və dayanmış sənaye sahələrini yenidən bərpa etmək, o cümlədən, əgər mümkün olarsa, yeni texnologiyaları da bu sahələrə cəlb etmək niyyətində idi.
Azərbaycanda sənaye sahələrinə yeni texnologiyalar neft sənayesinin dirçəldilməsinə cəlb edilən kapitalist şirkətlərlə birlikdə gəldi.

Məqalənin davamını linkə daxil olaraq oxuya bilərsiniz (səhifə 547):

http://International Scientific Conference of Young Researchers

13. 158 Comments
by : İbrahim Məmmədli Mirzənin qeydləri, Yayınlanmış məqalələr

Azərbaycan sənayesinin inkişaf perspektivi və onun dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası

 

1.Azərbaycan sənayesinin inkişaf mərhələləri.

  Azərbaycan aqrar-sənaye ölkəsidir.Tarixin qədim zamanlarından burada yaşayan əhali daha çox kənd təsərrüfatı ilə məşğul olub.

XVII əsrdə İngiltərədə sənaye inqilabının baş verməsi,Qərbi Avropanın inkişafının sürətlənməsi digər ölkələrdə də sənaye sahələrinin inkişafını qaçınılmaz etdi. XIX əsrin ortalarında artıq Azərbaycan iki hissəyə parçalanmışdı və Arazın şimal hissəsi Rusiya imperiyasının tərkibinə qatılmışdı.İmperiyanın tərkibinə qatıldıqdan sonra artıq uzunmüddətli sakitlik dövrünün başlanması,qeyd etdiyimiz kimi Avropada sənaye sahələrinin sürətli inkişafı Azərbaycanın şimal hissəsində də sənaye sahələrinin inkişafını labüd etdi. Continue reading “Azərbaycan sənayesinin inkişaf perspektivi və onun dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası”

18. 786 Comments